what is overdraft facility- मित्रांनो आजच्या लेखांमध्ये आपण ओव्हरड्राफ्ट सुविधा म्हणजे काय याबद्दल पूर्ण माहीती जाणून घेणार आहोत. ओव्हरड्राफ्ट ही एक उपयुक्त सुविधा आहे, परंतु तिचा उपयोग जबाबदारीने आणि काटकसरीने कसा करायचा असतो. व त्याच बरोबर त्याचे फायदे तोटे प्रकार वैशिष्टे या सर्व विषयावर आपण या लेखात समजून घेऊ या.

what is overdraft facility | what is overdraft in banking | what is overdraft account

ओव्हरड्राफ्ट (Overdraft) ही एक प्रकारची कर्जसुविधा आहे जी बँकेकडून खातेदाराला दिली जाते. यामध्ये खातेदार आपल्या खात्यातील शिल्लक रक्कम संपल्यावरही ठराविक मर्यादेपर्यंत पैसे काढू शकतो. ही सुविधा अल्पकालीन आर्थिक गरजांसाठी अत्यंत उपयुक्त असून, खातेदाराच्या क्रेडिट इतिहास आणि खात्यातील व्यवहारांवर आधारित असते.

ओव्हरड्राफ्ट सुविधा ही अल्पकालीन आर्थिक गरजांसाठी उपयुक्त आहे. ती तुम्हाला तुमच्या खात्यातील शिल्लक रकमेपेक्षा जास्त पैसे वापरण्याची मुभा देते, पण त्याचा वापर काटकसरीने करणे महत्त्वाचे आहे, कारण त्यावर व्याज भरावे लागते.

ओव्हरड्राफ्ट ला मराठीत अधिक उचल सुविधा किंवा अधिक पैसे काढण्याची परवानगी असे म्हणतात. याचा अर्थ बँकेत खात्यातील शिल्लक रकमेपेक्षा जास्त रक्कम काढण्याची सुविधा होय.

• जर तुमच्या बचत (Savings) किंवा चालू (Current) खात्यात शिल्लक रक्कम संपली असेल, तरी तुम्ही ठराविक मर्यादेत अतिरिक्त पैसे काढू शकता.
• बँक तुम्हाला दिलेली मर्यादा (overdraft limit) ठरलेल्या नियमांनुसार असते.
• वापरलेल्या अतिरिक्त रकमेवर व्याज आकारले जाते.

उदाहरण:

समजा तुमच्या बँक खात्यात ₹10,000 शिल्लक आहे. तुम्हाला ₹50,000 चा खर्च करायचा आहे.

• बँकेने तुम्हाला ₹40,000 चा ओव्हरड्राफ्ट मंजूर केला असेल तर, तुम्ही तो वापरू शकता.
• मात्र, वापरलेल्या रकमेवरच व्याज आकारले जाईल.

ओव्हरड्राफ्टची वैशिष्ट्ये:

1. ठराविक मर्यादा (Limit):
   बँक खातेदाराला एक मर्यादित रक्कम उधार घेण्यासाठी परवानगी देते. उदाहरणार्थ, खात्यात ₹0 शिल्लक असूनही बँकेकडून ₹1,00,000 पर्यंत उधारी मिळू शकते.
   • खात्यात पैसे नसले तरी ठराविक मर्यादेत पैसे काढण्याची मुभा मिळते.
2. व्याज फक्त वापरलेल्या रकमेवर:
   • तुम्ही उधार घेतलेल्या रकमेवरच व्याज भरावे लागते, संपूर्ण मर्यादेवर नाही.
   • व्याजदर सामान्यत: बँकेच्या कर्ज व्याजदरापेक्षा जास्त असतो.
3. लवचिक परतफेड (Flexible Repayment):
   • परतफेडीसाठी ठराविक वेळेची बंधनं नसतात.
   • खात्यात पैसे परत जमा केल्यावर, व्याजाचा भार कमी होतो.
4. तत्काळ निधी उपलब्धता:
   • अचानक उद्भवलेल्या आर्थिक गरजांसाठी ही सुविधा उपयुक्त ठरते.
5. चालू खाते किंवा बचत खात्यावर उपलब्ध:
   • ओव्हरड्राफ्ट ही सुविधा अल्पकालीन गरजांसाठी असते.

ओव्हरड्राफ्टचे प्रकार:

सुरक्षित ओव्हरड्राफ्ट (Secured Overdraft):

• गहाण म्हणून संपत्ती ठेवून दिली जाते (उदा., Fixed Deposit, LIC पॉलिसी).
• यावर व्याजदर तुलनेने कमी असतो.

असुरक्षित ओव्हरड्राफ्ट (Unsecured Overdraft):

• कोणत्याही गहाणशिवाय दिली जाते.
• क्रेडिट इतिहास चांगला असल्यास बँक ही सुविधा उपलब्ध करून देते.
• यामध्ये व्याजदर तुलनेने जास्त असतो.

वैयक्तिक ओव्हरड्राफ्ट (Personal Overdraft):

• पगार खातेदारांना विशेषतः ही सुविधा दिली जाते.
• उदा., वैद्यकीय गरजा, शिक्षण, किंवा इतर तातडीच्या खर्चासाठी.

व्यवसायिक ओव्हरड्राफ्ट (Business Overdraft):

• व्यवसायांसाठी देण्यात येते.
• रोख प्रवाह व्यवस्थापनासाठी उपयुक्त.

ओव्हरड्राफ्टची मुख्य कारणे:

तत्काळ आर्थिक गरजा पूर्ण करणे:

• उदाहरण: वैद्यकीय खर्च, व्यवसायातील तातडीचे भरणे इत्यादी.

व्यवसायातील रोख प्रवाह राखणे:

• व्यवसायातील आकस्मिक खर्चासाठी ओव्हरड्राफ्ट उपयुक्त आहे.

ओव्हरड्राफ्ट घेण्यासाठी पात्रता:

चांगला क्रेडिट स्कोअर:

• खातेदाराचा क्रेडिट स्कोअर आणि बँकेतील व्यवहारांचा इतिहास चांगला असणे आवश्यक आहे.

गहाण संपत्ती (Secured Overdraft साठी):

• Fixed Deposit, शेअर्स, मालमत्ता, किंवा LIC पॉलिसी गहाण ठेवावी लागते.

नियमित उत्पन्न:

• नियमित पगार असणाऱ्या व्यक्तींना किंवा आर्थिकदृष्ट्या स्थिर व्यवसाय असणाऱ्यांना ही सुविधा सहज उपलब्ध होते.

बँकेशी विश्वासार्हता:
खातेदाराचे बँकेशी दीर्घकालीन आणि चांगले संबंध असावेत.

ओव्हरड्राफ्टचे फायदे:

1. तत्काळ निधी उपलब्ध:
   अचानक उद्भवलेल्या आर्थिक अडचणींवर मात करण्यासाठी उपयुक्त.
2. फक्त वापरावर व्याज:
   ज्या रकमेचा तुम्ही उपयोग केला आहे, त्यावरच व्याज आकारले जाते.
3. कर्जासाठी लवचिक अट:
   • परतफेडीचा कालावधी ठराविक नसतो.
   • तुमच्या सोयीप्रमाणे परतफेड करता येते.
   • vगहाण संपत्तीसाठी जास्त फायदा:
     Fixed Deposit किंवा LIC पॉलिसीवर ओव्हरड्राफ्ट घेतल्यास व्याजदर कमी असतो.

ओव्हरड्राफ्टचे तोटे:

1. उच्च व्याजदर:
2. कर्जाच्या तुलनेत ओव्हरड्राफ्टवर व्याजदर जास्त असतो.
3. मर्यादित रक्कम:
4. बँक तुम्हाला ठराविक मर्यादेतच उधारी देते.
5. अनावश्यक खर्चाचा धोका:
6. सहज उपलब्धतेमुळे अनावश्यक खर्च होऊ शकतो.
7. दंड:
8. परतफेडीचे नियम न पाळल्यास किंवा मर्यादा ओलांडल्यास दंड लागू शकतो.

ओव्हरड्राफ्ट सुविधा संबंधित वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)

अश्याच माहिती साठी आमच्या लेखमराठी या वेबसाइट ला भेट द्या.