बारकोड म्हणजे काय?| What Is Barcode In Marathi

What Is Barcode In Marathi – मित्रांनो आजच्या लेखांमध्ये आपण बारकोड म्हणजे काय? याबद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत ही माहीती तुम्हाला नक्कीच उपयोगी पडेल व बरकोड चा वापर कसा कुठे केला जातो या बद्दल पूर्ण माहीती मिळेल. तर जाणून घेऊया बरकोड म्हणजे नक्की काय? त्यांचे प्रकार,फायदे, वापर कसा करायचा सर्व काही माहीती.

बारकोड म्हणजे काय?| What Is Barcode In Marathi

बारकोड म्हणजे काळ्या आणि पांढऱ्या रेषांचा एक नमुना असतो जो एका विशिष्ट पद्धतीने कोड केलेला असतो. हे कोडिंग उत्पादन, वस्तू, कागदपत्रे किंवा विविध वस्तूंची ओळख पटवण्यासाठी वापरले जाते. बारकोडमध्ये असलेल्या रेषांचा क्रम, त्यांची जाडी, तसेच पांढऱ्या जागा यांचा वापर करून माहिती स्टोअर केली जाते. ही माहिती स्कॅनरच्या सहाय्याने वाचली जाते, आणि त्यावर प्रक्रिया केली जाते.

बारकोडचा वापर देयके भरण्यासाठी, चेक ट्रॅकिंगसाठी, पॅसबुक अपडेटसाठी, खाते माहिती मिळवण्यासाठी, आणि QR कोड द्वारे पेमेंट्स करण्यासाठी केला जातो.तसेच बँक चेकवरील बारकोडमध्ये खाते क्रमांक, चेक क्रमांक, आणि इतर आवश्यक माहिती असते, ज्यामुळे चेकची ओळख पटवणे आणि क्लिअरिंग प्रक्रिया जलद होते.

बारकोडचे प्रकार

बारकोडचे विविध प्रकार आहेत, परंतु मुख्यतः दोन प्रकारात त्यांची विभागणी होते:

1. लिनियर (1D) बारकोड: यात फक्त एकाच रेषेत माहिती साठवली जाते. उदाहरणार्थ, UPC (Universal Product Code), EAN (European Article Number), CODE 39, CODE 128 इत्यादी.
2. मॅट्रिक्स (2D) बारकोड: या प्रकारात माहिती दोन डायमेंशनमध्ये साठवली जाते. त्यामुळे जास्त माहिती साठवणे शक्य होते. उदाहरणार्थ, QR कोड, Data Matrix, PDF417 इत्यादी.

बारकोड स्कॅन कसे केले जाते?

बारकोड स्कॅन करण्यासाठी खास बारकोड स्कॅनर वापरला जातो. हा स्कॅनर प्रकाश वापरून बारकोडवरील काळे-पांढरे रेषेचे संयोजन ओळखतो व तो डिजिटल माहितीमध्ये रूपांतर करतो. हे डेटा संगणक किंवा इतर यंत्रणेमध्ये पाठवले जाते, जेणेकरून त्यावर प्रक्रिया करता येईल.

बँकेत वापरल्या जाणाऱ्या बारकोड्समुळे कोणते फायदे

गती: बारकोड स्कॅन केल्यावर लगेच माहिती मिळते, ज्यामुळे वेळ वाचतो.

अचूकता: हाताने डेटा नोंदवताना होणाऱ्या चुका कमी होतात.

सुरक्षा: व्यवहार सुरक्षित पद्धतीने होतात, विशेषतः QR कोडमुळे.

व्यवस्थापन सुलभता: बारकोडमुळे दस्तऐवज आणि खाते माहिती व्यवस्थापन सोपे होते.

बँकेत बारकोडचा वापर कसा होतो?

बँकेत बारकोडचा वापर विविध आर्थिक व्यवहारांना सुलभ, अचूक आणि सुरक्षित बनवण्यासाठी मोठ्या प्रमाणात केला जातो. खाली बँकेतील प्रमुख बारकोड वापराच्या उदाहरणांचा संक्षिप्त आढावा दिला आहे.

देयक भरणा (Bill Payments)

• बहुतांश बँकांना ग्राहकांच्या सोयीसाठी विविध सेवांच्या देयक पावत्या बारकोडसह दिल्या जातात. यात वीज बिल, पाणी बिल, मोबाइल बिल आणि इतर सेवांचे देयके समाविष्ट असतात.
• ग्राहकांना फक्त बारकोड स्कॅन करावा लागतो, आणि संबंधित माहिती (जसे की खाते क्रमांक, देय रक्कम इ.) स्वयंचलितपणे भरण्यात येते. त्यामुळे ग्राहकांचा वेळ वाचतो आणि चुकीची माहिती भरली जाण्याचा धोका कमी होतो.

2. चेक ट्रॅकिंग आणि क्लिअरिंग

• काही बँका चेकवर बारकोड वापरतात, ज्यामध्ये खातेधारकांची माहिती आणि बँकेसंबंधित तपशील असतो. हे चेक ट्रॅकिंग आणि क्लिअरिंग प्रक्रियेसाठी उपयुक्त ठरते.
• बँक कर्मचारी चेकवरचा बारकोड स्कॅन करून लगेचच खात्याची माहिती मिळवू शकतात, ज्यामुळे क्लिअरिंग प्रक्रियेत गती येते आणि चुका टाळल्या जातात.

3. ऑनलाइन बँकिंग आणि मोबाईल बँकिंगमध्ये QR कोड

• बँका आता QR कोडद्वारे पैसे पाठवणे किंवा प्राप्त करणे अधिक सुलभ करत आहेत. उदाहरणार्थ, UPI QR कोड स्कॅन करून ग्राहक आपल्या बँक खात्यातून थेट पैसे पाठवू शकतात.
• हा QR कोड सुरक्षित असून त्यामध्ये व्यवहाराशी संबंधित सर्व माहिती (जसे की प्राप्तकर्त्याचे नाव, खाते क्रमांक) समाविष्ट असते.

4. डेटा ट्रॅकिंग आणि दस्तऐवज व्यवस्थापन

• बँकेत कर्ज मंजुरीसाठी, FD प्रमाणपत्रांसाठी आणि इतर महत्त्वाच्या दस्तऐवजांवर बारकोड दिला जातो. हा बारकोड ग्राहकाची ओळख पटवण्यास, दस्तऐवज शोधण्यात, तसेच त्यांचा मागोवा घेण्यासाठी मदत करतो.
• त्यामुळे बँकेत दस्तऐवज व्यवस्थापन अधिक सोपे आणि कार्यक्षम होते.

5. पॅसबुक अपडेट्स आणि खात्याची माहिती मिळवणे

• काही बँकांच्या एटीएम किंवा किओस्कमध्ये पॅसबुक अपडेट करण्यासाठी बारकोड स्कॅनर असतो. ग्राहकाचे खाते पॅसबुकवरील बारकोड स्कॅन करून ओळखले जाते आणि त्यांच्या खात्यातील व्यवहारांची माहिती लगेच अपडेट होते.

6. एटीएम आणि डेबिट कार्ड ट्रॅकिंग

• बँक एटीएम कार्ड्स आणि डेबिट कार्ड्सवर बारकोड वापरतात, ज्यामुळे खातेदारांची माहिती पटकन ओळखणे शक्य होते.
• काही बँका कार्ड ट्रॅकिंग आणि वितरण व्यवस्थापनासाठी बारकोडचा वापर करतात, ज्यामुळे गहाळ झालेल्या कार्डांची माहिती पटकन मिळू शकते.

7. वित्तीय सुरक्षा

• आर्थिक व्यवहार सुरक्षित ठेवण्यासाठी बँका बारकोडमध्ये विविध प्रकारच्या एन्क्रिप्शन आणि प्रमाणीकरण पद्धती वापरतात. त्यामुळे ग्राहकांचा डेटा सुरक्षित राहतो.
• QR कोडच्या माध्यमातून व्यवहार करताना OTP, PIN, इत्यादी सुरक्षा फीचर्स लागू केल्या जातात, ज्यामुळे फसवणूक टाळता येते.

बँकेत बारकोडच्या वापरामुळे ग्राहकांसाठी वेगवान, सुरक्षित आणि अचूक सेवा मिळवणे शक्य होते. देयक भरणा, दस्तऐवज व्यवस्थापन, एटीएम आणि खात्यातील माहिती व्यवस्थापन या सर्व प्रक्रियांमध्ये बारकोडने मोठी सुविधा दिली आहे, ज्यामुळे बँकेतील व्यवहार अधिक प्रभावीपणे पार पडतात.

पासबुकवरचा बारकोड कशासाठी असतो?

पासबुकवरचा बारकोड खातेदाराची ओळख पटवण्यासाठी आणि खाते संबंधित व्यवहारांची त्वरित माहिती मिळवण्यासाठी असतो. बारकोडमध्ये खातेदाराची महत्त्वाची माहिती (जसे की खाते क्रमांक) कोड स्वरूपात असते. बँकेच्या एटीएम किंवा किओस्क मशीनवर पासबुकवरचा बारकोड स्कॅन केल्यानंतर खात्याशी संबंधित व्यवहारांची नोंद लगेच पॅसबुकमध्ये अपडेट होते.

यामुळे खातेदारांना बँकेत जाऊन प्रत्यक्ष रांगेत थांबावे लागत नाही आणि पॅसबुक अपडेट करणे सहज शक्य होते.

बँकिंग व्यवहारात QR कोड आणि बारकोडमध्ये काय फरक आहे?

फरक	QR कोड	बारकोड
रचना	QR कोड: QR कोड दोन-आयामी (2D) असतो, ज्यात माहिती दोन दिशांमध्ये (क्षैतिज व उभ्या) साठवली जाते. त्यात काळे आणि पांढरे चौकोन असतात.	बारकोड: बारकोड हा एक-आयामी (1D) असतो, ज्यामध्ये फक्त सरळ काळ्या आणि पांढऱ्या रेषांचा क्रम असतो. तो क्षैतिज रेषांमधून माहिती साठवतो.
माहिती क्षमता	QR कोड: QR कोडमध्ये अधिक माहिती (उदा. 4000+ वर्ण) साठवता येते, ज्यामुळे तो व्यापक माहिती जसे खाते क्रमांक, प्राप्तकर्त्याचे नाव, व्यवहाराची रक्कम, आणि इतर माहिती ठेवण्यासाठी उपयुक्त ठरतो.	बारकोड: बारकोडमध्ये मर्यादित माहिती (उदा. 20-25 वर्ण) साठवता येते. त्यामुळे त्याचा वापर फक्त साध्या माहितीच्या कोडिंगसाठी होतो.
स्कॅनिंग गती	QR कोड: QR कोड कोणत्याही दिशेत स्कॅन करता येतो. त्यामुळे तो जलद स्कॅन होतो आणि मोबाइलद्वारे सहज स्कॅन केला जातो.	बारकोड: बारकोडला स्कॅन करण्यासाठी स्कॅनरला योग्य दिशेत ठेवणे आवश्यक असते. त्यामुळे स्कॅनिंगसाठी थोडा अधिक वेळ लागू शकतो.
वापराचे क्षेत्र	QR कोड बँकिंग व्यवहार, ऑनलाइन पेमेंट्स, खाते माहिती, आणि व्यवहारांमध्ये सुरक्षित पद्धतीने पैसे ट्रान्सफर करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणात वापरला जातो.	बारकोड: बारकोड मुख्यत: उत्पादनांवरील तपशील, खरेदी केलेल्या वस्तूंचे तपशील, आणि चेक क्लिअरिंग प्रक्रियेत वापरला जातो.
सुरक्षा	QR कोड: QR कोडमध्ये अधिक सुरक्षितता लागू करता येते. त्यामध्ये एन्क्रिप्टेड माहिती ठेवता येते, ज्यामुळे बँक व्यवहारांसाठी तो अधिक सुरक्षित ठरतो.	बारकोड: बारकोडमधील माहिती थोडी साधी असते आणि तो सुलभ स्कॅन होऊ शकतो, त्यामुळे तो सुरक्षित व्यवहारांसाठी तितका उपयुक्त नाही.
सर्वसामान्य उपयोग	QR कोड: डिजिटल पेमेंट्स (UPI, Paytm, इ.), ऑनलाइन ट्रान्सफर, खात्याची वैयक्तिक माहिती साठवणे, आणि सुरक्षित माहिती साठवण्यासाठी वापर केला जातो.	बारकोड: खरेदी-विक्रीची नोंद ठेवणे, स्टॉक मॅनेजमेंट, आणि साधी ओळख प्रणाली.

What Is Barcode In Marathi FAQs :