Sant Gadge Baba information in Marathi – संत गाडगेबाबांचे बालपण हे संघर्षमय असले तरीही त्यातूनच त्यांनी लोकसेवेचा महान मार्ग शोधला. त्यांच्या शिकवणींमुळे आजही समाजसुधारणा आणि स्वच्छतेचा संदेश आपल्याला मिळतो. तर जाणून घेऊया संत गाडगेबाबा यांची पूर्ण माहीती.
Sant Gadge Baba information in Marathi | गाडगेबाबा माहीती
संत गाडगेबाबा – जीवनचरित्र
बालपण – गाडगे महाराजांचा जन्म अमरावती जिल्ह्यातील शेणगाव येथे झाला. त्यांचे पूर्ण नाव डेबूजी झिंगराजी जानोरकर होते. ते त्यांच्या आईच्या माहेरी, मूर्तिजापूर तालुक्यातील दापुरे येथे त्यांच्या मामाकडेच त्यांचे बालपण गेले. त्यांच्या मामाची बरीच मोठी शेतजमीन होती. लहानपणापासूनच त्यांना शेतीत रस होता, विशेषतः गुरांची निगराणी राखायला त्यांना फार आवडे. त्यांच्या वडिलांचे नाव झिंगराजी होते, ते परीट होते. आई सखूबाईने त्यांचे नाव डेबूजी असे ठेवले होते. डेबूजी लहान असतानाच त्यांच्या वडिलांचे दारूच्या व्यसनामुळे निधन झाले.
त्यामुळे घरची परिस्थिती अत्यंत हलाखीची होती. लहानपणापासूनच डेबूजींना गुरे राखणे, नांगर चालविणे, शेतीवाडी करणे अशी कामे करावी लागत. त्यांना मेहनतीची आवड होती. स्वच्छता हा त्यांचा विशेष गुण होता. लहान वयातच त्यांचे लग्न झाले होते, त्यांना चार मुली होत्या. मात्र त्यांनी संसाराचा त्याग करून समाजसेवेसाठी आपले जीवन समर्पित केले.
समाजसेवा आणि कार्य
१८९२ साली त्यांचे लग्न झाले. त्यांच्या मुलीच्या बारश्याच्या दिवशी रूढीप्रमाणे दारू व मटणाच्या जेवणाऐवजी गोडाधोडाचे जेवण दिले होते. हा त्या काळातील परंपरेला दिलेला धक्का होता. ते ज्या गावात जात तेथे झाडू घेऊन सार्वजनिक स्वच्छता करीत. गाडगेबाबांनी समाजातील अज्ञान, अंधश्रद्धा आणि अनिष्ट रूढी-परंपरांचा तीव्र विरोध केला.
नाव ‘गाडगेबाबा’ कसे पडले?
बालपणीच त्यांना गोधड्या (फाटकी चादर) वापरण्याची सवय होती आणि हातात गाडगे (मातीचे भांडे) घेऊन फिरायचे. त्यामुळे त्यांना “गाडगेबाबा” हे नाव मिळाले.
महत्त्वाची सामाजिक कार्ये:
- सार्वजनिक स्वच्छतेचा प्रसार
- अंधश्रद्धा निर्मूलन
- अस्पृश्यता निर्मूलन
- शिक्षणाचा प्रसार
- धर्मशाळा, आश्रमशाळा, वसतिगृहे, आणि नद्यांवर घाटांची निर्मिती
संत गाडगेबाबांचा प्रचार व प्रसार
गाडगेबाबांनी कीर्तनाच्या माध्यमातून समाजप्रबोधन केले. ‘गोपाला गोपाला देवकीनंदन गोपाला’ हे त्यांचे आवडते भजन होते. त्यांनी महाराष्ट्रभर प्रवास करताना लोकांना शुद्ध जीवनशैलीचे महत्त्व पटवून दिले. त्यांनी कधीही मठ, गादी किंवा संप्रदाय स्थापन केला नाही. त्यांनी लोकांना ‘स्वच्छता, शिक्षण आणि सेवाभाव’ यांचा संदेश दिला.
संत गाडगेबाबा अमरावती विद्यापीठ
तत्कालीन नागपूर विद्यापीठाचे विभाजन करून १ मे १९८३ रोजी अमरावती विद्यापीठाची स्थापना झाली. नंतर या विद्यापीठाला गाडगेबाबांचे नाव देण्यात आले. या विद्यापीठाच्या अखत्यारीत अमरावती, अकोला, यवतमाळ, बुलढाणा आणि वाशिम हे पाच जिल्हे येतात.
पुरस्कार आणि सन्मान
गाडगेबाबांच्या नावाने महाराष्ट्र शासनाने ग्राम स्वच्छता अभियान सुरू केले आहे. त्यांच्या कार्याची आठवण म्हणून काही महत्त्वाचे पुरस्कार दिले जातात:
- गाडगेबाबा निर्मल ग्राम पुरस्कार – महाराष्ट्र शासन
- राष्ट्रसंत गाडगेबाबा सामाजिक जाणीव पुरस्कार – पिंपरी शहर लॉन्ड्री संघटना
- राष्ट्रसंत गाडगेबाबा युवा समाजभूषण पुरस्कार
मृत्यू आणि स्मारक
गाडगेबाबांचे निधन २० डिसेंबर १९५६ रोजी वलगाव (अमरावती) येथे झाले. त्यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ गाडगेनगर, अमरावती येथे त्यांचे स्मारक उभारले गेले आहे.
निष्कर्ष
संत गाडगेबाबा हे केवळ संत नव्हते, तर एक महान समाजसुधारक होते. त्यांनी आपल्या जीवनात समाजातील अशिक्षित, गरीब, मागासवर्गीय आणि वंचित घटकांना न्याय मिळवून देण्यासाठी अथक परिश्रम घेतले. त्यांच्या कार्यामुळे महाराष्ट्रात आणि संपूर्ण भारतात सामाजिक सुधारणेची चळवळ बळकट झाली. ते आजही आपल्या कार्यामुळे लाखो लोकांसाठी प्रेरणादायी ठरतात.