dr babasaheb ambedkar nibandh in marathi – मित्रांनो आजचा लेखामध्ये आपण डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या विषयी निबंध लेखन करणार आहोत. या निबंध लेखनात आपण डॉक्टर बाबासाहेब यांचा परिचय शिक्षण आणि संघर्ष समाज सुधारक म्हणून बाबासाहेब यांचा लढा राजकीय कार्य आणि नेतृत्व त्यांची विचारधारणा व त्यांचे महत्त्वाचे योगदान याविषयी आपण जाणून घेणार आहोत. हा निबंध तुम्हाला नक्कीच आवडेल अशी आशा आहे चला तर बघूया डॉक्टर बाबासाहेब यांच्या विषयी.. या निबंध लेखनात.
dr babasaheb ambedkar nibandh in marathi
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे भारतीय समाजसुधारणाचे एक महान नेते, तत्त्वज्ञानी, आणि भारतीय संविधानाचे शिल्पकार होते. त्यांचा जन्म १४ एप्रिल १८९१ रोजी मध्य प्रदेशातील मालेगाव या गावात झाला. त्यांचे कुटुंब आंबेडकर समाजाचे होते, ज्याला त्या काळी समाजात नीच समजले जात होते. त्यांना बालपणीच जातिवादाच्या भयंकर छायेत जगावे लागले. त्यांच्या वडिलांचा नोकरीत लहान-मोठ्या सरकारी पदांवर काम होता, परंतु त्यांच्यावर असलेला समाजाचा अन्याय आणि अत्याचार यामुळे डॉ. आंबेडकर यांचे बालपण संघर्षात गेले.
आंबेडकर साहजिकच त्या काळातल्या समाजातील असमानतेला आणि अन्यायाला विरोध करीत होते. त्यांचे शिक्षण कठीण परिस्थितीत झाले, तरीही त्यांनी आपल्या आयुष्यात अनेक अडचणींवर मात केली आणि भारतातील उच्च शिक्षण प्राप्त केले. त्यांनी मुंबई विद्यापीठ आणि कोलंबिया विद्यापीठातून आपले शिक्षण पूर्ण केले. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना “भारतीय समाजाचा महान सुधारक” म्हणून ओळखले जाते.
त्यांच्या जीवनातील प्रमुख टप्प्यांमध्ये त्यांच्या शालेय जीवनातील संघर्ष, उच्च शिक्षणाची प्राप्ती, आणि समाज सुधारणा क्षेत्रातील योगदान हे खूप महत्त्वाचे आहेत. त्यांनी जातिवाद, अस्पृश्यता, आणि महिलांच्या अधिकारांसाठी मोठा लढा दिला. भारतीय संविधानाच्या निर्मितीत त्यांचा अत्यंत महत्त्वपूर्ण वाटा होता. त्यांना भारतीय संविधानाचा निर्माता, समाजसुधारक, आणि दलित समाजाचा एक महान नेता म्हणून नेहमीच आदर दिला जातो.
शिक्षण आणि संघर्ष
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे शालेय जीवन अत्यंत संघर्षपूर्ण होते. त्यांच्या कुटुंबाला त्यावेळी समाजात असलेल्या उच्च जातींच्या दृषटिकोनामुळे खूप कठीण परिस्थितीचा सामना करावा लागला. जन्माने ते ‘नीच’ जातीचे होते, म्हणूनच त्यांना त्यांचं शालेय जीवन सुरुवातीला खूप त्रासदायक आणि भेदभावामुळे भरलेलं होतं. त्यावेळी समाजातील शिक्षण संस्थांमध्ये अस्पृश्यांना प्रवेश मिळत नव्हता, त्यामुळे बाबासाहेबांना अनेक अडचणींचा सामना करावा लागला. त्यांचा सर्वप्रथम शालेय शिक्षणाचा अनुभव मुंबईतील एल्फिन्सटन स्कूलमध्ये झाला. येथे त्यांना इतर विद्यार्थ्यांकडून मोठ्या प्रमाणावर तिरस्कार आणि भेदभाव सहन करावा लागला. त्यांना इतर विद्यार्थ्यांपेक्षा वेगळे वागवले जात होते आणि शाळेतील शिक्षकांपासून देखील त्यांना उपेक्षेचा सामना करावा लागला. परंतु, या सर्व अडचणींवर मात करून बाबासाहेबांनी शिक्षण घेण्याची त्यांची जिद्द कायम राखली. त्यांच्या मनातील एक दृढ इच्छाशक्ती होती की, “माझ्या जातीच्या लोकांसाठी मला शिक्षण मिळवून द्यायचं आहे, जेणेकरून त्यांना त्यांच्या अधिकारांचा सन्मान मिळेल.”
त्यांच्या शिक्षणाच्या संघर्षाची एक महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे त्यांचे उच्च शिक्षण. बाबासाहेबांनी भारतातील अनेक प्रतिष्ठित शाळा आणि विद्यापीठांमध्ये प्रवेश घेतला. त्यांनी कोलंबिया विद्यापीठ (अमेरिका) आणि लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स (इंग्लंड) येथे उच्च शिक्षण घेतले. यामध्ये त्यांना अनेक अडचणी आल्या, कारण त्या काळात उच्च शिक्षण प्राप्त करणे अस्पृश्य जातीच्या व्यक्तीसाठी अत्यंत कठीण होते. परंतु बाबासाहेबांच्या आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मिळालेल्या शिक्षणामुळे त्यांनी समाजातील विविध असमानतांचे विदारक चित्र समजून घेतले आणि याच शिक्षणाच्या जोरावर त्यांनी भारतीय समाजातील मोठ्या सामाजिक सुधारणांसाठी काम केले. बाबासाहेबांच्या शिक्षणाच्या आणि संघर्षाच्या प्रवासामुळे त्यांची इच्छाशक्ती आणि त्यांचा धैर्य खूपच प्रभावी ठरला. त्यांनी समाजातील भेदभाव, जातीव्यवस्था आणि असमानतेला विरोध केला. शिक्षण आणि संघर्ष यांच्या या मिश्रणामुळे त्यांना एक अद्वितीय समाजसुधारक आणि संविधान शिल्पकार बनवले. त्यांच्या प्रयत्नांमुळे, आज भारतीय समाजातील अनेक लोकांना समान हक्क मिळाले आहेत.
समाज सुधारक म्हणून बाबासाहेब:
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे भारतीय समाज सुधारक होते, ज्यांनी आपल्या जीवनभर जातिवाद, अस्पृश्यता, आणि सामाजिक अन्यायाच्या विरोधात लढा दिला. त्यांच्या समाज सुधारक कार्यामुळे भारतातील सामाजिक ढांचेतील अनेक वाईट रूढी आणि परंपरांचा अंत झाला. बाबासाहेबांचा विचार, त्यांचा संघर्ष, आणि त्यांचे कार्य आजही समाजात बदल घडवून आणते.
बाबासाहेब आंबेडकर यांनी आपल्या जीवनाच्या सुरुवातीच्या काळापासूनच समाजातील भेदभाव आणि अन्यायाचा प्रतिकार केला. त्यांचा सर्वात मोठा लढा जातिवादाविरुद्ध होता. त्यावेळी भारतात जातीव्यवस्थेचे भयंकर प्रमाण होते, आणि या जातीव्यवस्थेमुळे दलित समाजाला शिक्षण, रोजगार, आणि सामाजिक प्रतिष्ठेपासून वंचित राहावे लागले होते. बाबासाहेबांनी यावर आपले विचार मांडले आणि त्या विरुद्ध संघर्ष केला.
महाड सत्याग्रह आणि कांदळा सत्याग्रह हे बाबासाहेबांच्या समाज सुधारकतेच्या लढ्याचे दोन प्रमुख उदाहरणे आहेत. महाड सत्याग्रह १९२७ मध्ये झालं, जेव्हा बाबासाहेबांनी महाडच्या सार्वजनिक पाण्याच्या टाकीवर जाण्याचा अधिकार दलितांना मिळवून दिला. त्यावेळी दलितांना पाणी पिण्याचा अधिकार नव्हता, मात्र बाबासाहेबांनी या अत्याचाराच्या विरोधात आवाज उठवला आणि तेव्हापासून दलितांना सार्वजनिक पाण्याच्या स्त्रोताचा उपयोग करण्याचा हक्क मिळाला.
कांदळा सत्याग्रह सुद्धा बाबासाहेबांनी पार पाडला, जिथे त्यांनी अस्पृश्यता आणि अन्यायाच्या विरोधात आवाज उठवला. बाबासाहेबांनी आपल्या कार्यातून अस्पृश्यता नष्ट करण्याचा प्रयत्न केला आणि त्यांनी दलित समाजासाठी समान हक्क आणि समतेच्या अधिकारासाठी लढा दिला. त्यांचा हा लढा फक्त शारीरिक सोयीसाठी नव्हे, तर मानसिक आणि सामाजिक मुक्ततेसाठी होता. बाबासाहेबांचा एक मोठा योगदान म्हणजे शिक्षण आणि सामाजिक समतेसाठी त्यांनी केलेले कार्य. ते मानत होते की “शिक्षण म्हणजे मुक्तता”, आणि त्यांनी दलित समाजाच्या मुलांना शिक्षणाची महत्त्व सांगितली. त्यांच्या अथक प्रयत्नांमुळे दलित समाजातील मुलांना अधिक शिक्षणाची संधी मिळाली आणि त्यांना समाजात आदर मिळवून दिला.
त्यांचे विचार आणि त्यांचे कार्य समाजातील गरीब आणि शोषित वर्गासाठी एक वरदान ठरले. त्यांनी एक नवीन दृष्टिकोन दिला, जिथे जातीव्यवस्था नष्ट करण्यासाठी आणि सर्वांना समान हक्क देण्यासाठी काम केले. बाबासाहेबांचे जीवन हे एक प्रेरणा आहे, जे आजही प्रत्येकाला सामाजिक समता, न्याय आणि मानवाधिकारांसाठी लढायला प्रेरित करते.त्यांच्या विचारधारेमुळे, त्यांनी जगभरात भारतीय समाजात एका सुधारणा आणि बदलाची लाट आणली. आजही त्यांच्या कार्याचा प्रभाव भारतीय समाजावर दिसतो, आणि ते एक समाजसुधारक म्हणून सदैव स्मरणात राहतील.
भारतीय संविधान निर्माण:
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे भारतीय संविधान निर्माणामध्ये अत्यंत महत्त्वपूर्ण योगदान आहे. भारतीय संविधानाचे शिल्पकार म्हणून त्यांना ओळखले जाते. त्यांचे नेतृत्व आणि मार्गदर्शन भारतीय लोकशाहीच्या पायाभरणीसाठी आवश्यक होते, कारण त्या काळात भारत एक अत्यंत विविधतेने भरलेला देश होता, जिथे धर्म, जात, भाषा, आणि संस्कृतीच्या विविधतेमुळे मोठ्या प्रमाणावर सामाजिक, राजकीय आणि सांस्कृतिक भेद होते. भारतीय संविधानाची रचना करण्यासाठी १९४६ मध्ये संविधान सभा स्थापन करण्यात आली होती. या सभेची अध्यक्षता पं. नेहरू यांनी केली, पण संविधानाच्या लेखनाचे प्रमुख कार्य डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्यावर सोपवले गेले. बाबासाहेब आंबेडकर हे संविधान समितीचे अध्यक्ष होते आणि त्यांच्याच नेतृत्वात भारतीय संविधान तयार करण्यात आले. बाबासाहेबांचा संविधान निर्माणामध्ये भरपूर अभ्यास, अनुभव आणि ज्ञान यांचा उपयोग झाला. त्यांनी भारतीय समाजातील सर्व वर्गांसाठी समानतेचे अधिकार सुनिश्चित करण्यासाठी संविधानात काही महत्त्वपूर्ण प्रावधानांची मांडणी केली. त्यांना भारतीय समाजातील जातिवाद, अस्पृश्यता, आणि इतर असमानतांबद्दल खूप विचार केला आणि त्यानुसार संविधानाच्या रचनेत त्या समस्यांवर उपाय सुचवले.
१. समानता आणि हक्क: बाबासाहेबांनी भारतीय संविधानात समानता आणि हक्क यासाठी अनेक प्रावधानांचे समावेश केला. त्यांनी “समानता आणि न्याय” या तत्त्वावर आधारित संविधान रचले. त्यात अस्पृश्यतेविरुद्ध असलेली तरतुदी, दलितांना आणि पिछड्या वर्गांना आरक्षणाचा अधिकार, तसेच महिलांच्या हक्कांवर ठाम भूमिका घेतली.
२. आरक्षण प्रणाली: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या मार्गदर्शनाखाली, भारतीय संविधानात आरक्षण प्रणाली लागू करण्यात आली. त्यांनी सुनिश्चित केले की अनुसूचित जाती (SC), अनुसूचित जमाती (ST) आणि ओबीसी वर्गांसाठी आरक्षणाचे व्यवस्थापन असावे. हे प्रावधान सामाजिक आणि शैक्षणिक सुधारणा साधण्याच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाचे ठरले.
३. धार्मिक आणि सांस्कृतिक हक्क: भारतीय संविधानात सर्व नागरिकांना धार्मिक आणि सांस्कृतिक हक्क मिळावेत, यासाठी बाबासाहेबांनी उपाययोजना केली. संविधानात प्रत्येक नागरिकाला आपल्या धर्माचे पालन करण्याचा आणि सांस्कृतिक क्रियाकलापात भाग घेण्याचा अधिकार दिला.
४. न्याय व्यवस्था आणि मूलभूत अधिकार: बाबासाहेबांनी भारतीय संविधानात मूलभूत अधिकार (Fundamental Rights) समाविष्ट केले, जे प्रत्येक भारतीय नागरिकाला जीवन, स्वातंत्र्य आणि प्रतिष्ठेचे संरक्षण देतात. यात समानता, प्रतिष्ठा, आणि न्याय या तीन प्रमुख तत्त्वांची कडक अंमलबजावणी होती.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे संविधान निर्माण हे केवळ एक कायदेशीर दस्तऐवज नाही, तर त्यात प्रत्येक नागरिकाला समान हक्क, सामाजिक न्याय आणि स्वातंत्र्य दिले गेले. भारतीय समाजात कोणत्याही वर्गाला, धर्माला किंवा जातिला कमी लेखले जाणार नाही, हे बाबासाहेबांच्या संविधानाच्या प्रावधानात ठरवले गेले. त्यांच्या अथक प्रयत्नांमुळे आज भारतीय समाजात एक मजबूत, न्यायपूर्ण आणि समताधारित प्रणाली अस्तित्वात आहे. आज भारतीय संविधान जगातील सर्वांत मोठं संविधान मानलं जातं, आणि त्याचे श्रेय डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना दिलं जातं. त्यांच्या विचारधारा आणि कार्यामुळे आज भारतातील प्रत्येक नागरिकाला समान अधिकार मिळाले आहेत, आणि भारतीय लोकशाही अधिक मजबूत झाली आहे.
राजकीय कार्य आणि नेतृत्व:
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे भारतीय राजकारणाचे एक महत्त्वपूर्ण चेहरा होते. त्यांनी भारतीय समाजातील जातीव्यवस्था, अस्पृश्यता आणि सामाजिक अन्यायाच्या विरोधात आपले राजकीय कार्य सुरू केले. बाबासाहेबांची राजकीय कार्यप्रणाली एक प्रकारची सामाजिक क्रांती होती, जी त्यांनी भारतातील शोषित, वंचित आणि दलित वर्गासाठी केली. त्यांच्या नेतृत्वामुळे भारतीय समाजामध्ये मोठ्या प्रमाणावर सुधारणा घडल्या.
१. भारतीय राजकारणात प्रवेश: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी १९३० च्या दशकात भारतीय राजकारणात प्रवेश केला. त्यावेळी भारतीय समाजात जातिवादाचे प्रमाण अत्यधिक होते आणि दलितांना अधिकार मिळवण्यासाठी डॉ. बाबासाहेबांनी आपल्या राजकीय कार्याची सुरूवात केली. त्यावेळी भारतीय राजकारणात काँग्रेस पक्षाचा वर्चस्व होता, परंतु बाबासाहेबांनी आपली वेगळी राजकीय विचारधारा ठेवली आणि एक स्वतंत्र दलित चळवळ उभी केली.
२. “बहिष्कृत हिंदू सभा” आणि “संगठन” कार्य: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी दलितांच्या हक्कांसाठी “बहिष्कृत हिंदू सभा” या संघटनेची स्थापना केली. या संघटनेच्या माध्यमातून त्यांनी दलित समाजाच्या प्रगतीसाठी विविध योजनांची अंमलबजावणी केली. बाबासाहेबांनी जातिवादाच्या विरोधात आणि अस्पृश्यतेविरुद्ध जनजागृती केली आणि समाजाच्या हक्कांसाठी लढा दिला. त्यांच्या या चळवळीमुळे दलित समाजात एक सामाजिक जागृती निर्माण झाली.
३. काँग्रेस पक्षाशी नाते: बाबासाहेब आंबेडकर हे सुरूवातीला काँग्रेस पक्षाच्या सहकार्याने काम करत होते, परंतु कालांतराने त्यांचे काँग्रेसशी मतभेद निर्माण झाले. काँग्रेसचे धोरण बाबासाहेबांच्या दलित समाजाच्या हक्कांसाठी अपुरी होती, असा त्यांचा ठाम विश्वास होता. त्यातल्या त्यात, काँग्रेस पक्षाच्या नेतृत्वाच्या निर्णयांमुळे बाबासाहेब खूपच असंतुष्ट झाले. त्यानंतर त्यांनी आपला स्वतंत्र मार्ग निवडला आणि “प्रबुद्ध भारत” आणि “लोक सेना” या संघटनांच्या माध्यमातून दलितांसाठी एक राजकीय दिशा निश्चित केली.
४. “आरक्षण” आणि राजकीय अधिकार: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी भारतीय संविधानाच्या प्रावधानात आरक्षण आणि राजकीय प्रतिनिधित्व यावर विशेष लक्ष दिले. त्यांच्या प्रयत्नांमुळे भारतीय संविधानात अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमातींसाठी आरक्षणाचा उपाय ठेवण्यात आला. तसेच, दलित समाजाला राजकारणात स्थान मिळवण्यासाठी बाबासाहेबांनी निश्चित केले की, त्यांच्या आवाजाला प्रतिनिधित्व मिळवण्यासाठी आरक्षित जागा देण्यात याव्यात. हे बाबासाहेबांचे एक मोठे योगदान मानले जाते.
५. “बुद्ध धर्म स्वीकारणे”: बाबासाहेब आंबेडकर यांनी आपल्या जीवनाच्या अखेरच्या टप्प्यावर १९५६ मध्ये बुद्ध धर्म स्वीकारला. हे एक महत्त्वपूर्ण राजकीय आणि सामाजिक पाऊल होते. त्यांनी धार्मिक आणि सामाजिक समानतेसाठी बुद्ध धर्म स्वीकारला, जो अत्यंत समावेशक आणि सर्वधर्मीय आहे. त्यावेळी, हजारो अनुयायी बाबासाहेबांसोबत बुद्ध धर्म स्वीकारले, ज्यामुळे समाजातील जातीव्यवस्था आणि भेदभावाच्या विरोधात एक मोठी क्रांती घडली.
६. बाबासाहेबांचे नेतृत्व: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे फक्त समाजसुधारकच नव्हे, तर एक जबाबदार नेते होते. त्यांच्या नेतृत्वात दलित समाजासाठी हक्कांची वचनबद्धता होती. त्यांच्या विचारधारेमुळे आणि राजकीय नेतृत्वामुळे, भारतीय समाजातील दलितांना आवाज मिळाला आणि त्यांना समान हक्क प्राप्त करण्याची दिशा मिळाली. बाबासाहेबांनी भारतीय समाजातील शोषित वर्गांना स्वाभिमान, आत्मसन्मान आणि सामाजिक समतेची शिकवण दिली.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे राजकीय कार्य आणि नेतृत्व आजही प्रत्येक सामाजिक चळवळीला प्रेरित करतात. त्यांचे कार्य फक्त दलित समाजासाठीच नव्हे, तर संपूर्ण भारतीय समाजासाठी महत्त्वाचे ठरले आहे. भारतीय राजकारणात त्यांच्या विचारधारेशी संबंधित असलेल्या प्रगतीशील धारेने, त्यांनी एक नव्या भारताची रूपरेषा उभी केली आहे.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या विचारधारा:
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे भारतीय समाज सुधारक, राजकारणी, तत्त्वज्ञानी, आणि भारतीय संविधानाचे शिल्पकार होते. त्यांची विचारधारा भारतीय समाजातील असमानता, अत्याचार आणि सामाजिक अन्यायाविरुद्ध होती. बाबासाहेबांची विचारधारा आजही भारतीय समाजाच्या प्रगतीसाठी मार्गदर्शक आहे. त्यांचे विचार विविध क्षेत्रांमध्ये प्रभावी ठरले, जसे की सामाजिक न्याय, समानता, शिक्षण, आणि धर्माच्या बाबतीत.
१. सामाजिक न्याय आणि समानता: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे विचार सामाजिक न्यायावर आधारित होते. त्यांचा मान्यता होती की समाजात समानता असावी, आणि त्यासाठी धर्म, जात, किंवा लिंग यावर आधारित भेदभाव न करता प्रत्येक व्यक्तीला समान हक्क मिळायला हवेत. त्यांनी भारतीय समाजातील दलित, शोषित, आणि वंचित वर्गांच्या अधिकारांसाठी आपले जीवन समर्पित केले. “समान हक्क आणि न्याय” ही त्यांची मुख्य विचारधारा होती, ज्यामुळे त्यांच्या कार्यामुळे दलितांना आणि शोषितांना स्वतःच्या हक्कांसाठी आवाज मिळाला.
२. जातीव्यवस्था आणि अस्पृश्यतेविरुद्ध संघर्ष: बाबासाहेब आंबेडकर यांचे विचार जातीव्यवस्था आणि अस्पृश्यतेविरुद्ध होते. त्यांनी भारतीय समाजातील जातिवादाच्या चक्रव्यूहाला तोडण्यासाठी आणि अस्पृश्यता नष्ट करण्यासाठी कठोर उपाय सुचवले. बाबासाहेब मानत होते की जातिवाद हा समाजाचा सर्वात मोठा शत्रू आहे आणि तो समाजाच्या प्रगतीला अडथळा ठरतो. त्यांनी संविधानात अस्पृश्यतेविरुद्ध कडक तरतुदी ठरविल्या आणि दलितांच्या हक्कांची ग्वाही दिली.
३. शिक्षण आणि शिक्षणाचे महत्त्व: बाबासाहेब आंबेडकर यांची शिक्षणाबद्दलची विचारधारा अत्यंत महत्त्वाची होती. त्यांनी मानले की, “शिक्षण म्हणजे मुक्तता” आणि समाजातील प्रत्येक व्यक्तीला शिक्षणाची संधी मिळायला हवी. शिक्षणामुळेच व्यक्ती स्वतःला जागरूक करू शकतो आणि त्याच्या हक्कासाठी लढा देऊ शकतो. बाबासाहेबांनी दलित समाजाच्या मुलांसाठी शिक्षणाच्या मार्गावर काम केले आणि शालेय तसेच उच्च शिक्षणाच्या संधी उपलब्ध करून दिल्या. त्यांनी भारतीय समाजाला शिक्षणाचे महत्त्व समजावले.
४. धर्म आणि तत्त्वज्ञान: बाबासाहेब आंबेडकर यांनी धर्माच्या बाबतीत विशेष भूमिका घेतली. प्रारंभात हिंदू धर्मामध्ये असलेली जातिवादाची पद्धत आणि अस्पृश्यतेची व्यवस्थेतून ते असंतुष्ट होते. त्यांना विश्वास होता की, “हिंदू धर्माने समाजातील एका विशिष्ट वर्गाला शोषित केले आहे.” म्हणूनच, १९५६ मध्ये त्यांनी आणि त्यांच्या लाखो अनुयायांनी बुद्ध धर्म स्वीकारला. बुद्ध धर्माच्या शिकवणांमध्ये समता, न्याय आणि शांती यावर भर दिला गेला होता, आणि त्यात जातिवादाचा कोणताही प्रपंच नव्हता. त्यांनी त्याला “समाज सुधारणा आणि सन्मानाची” दिशा मानली.
५. राज्य आणि राजकीय सत्तेचे स्वरूप: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांची राजकीय विचारधारा लोकशाहीवर आधारित होती. त्यांनी भारतीय संविधानाच्या माध्यमातून लोकशाही व्यवस्थेचा स्वीकार केला. त्यांचा विश्वास होता की, लोकशाही सरकारात सर्व नागरिकांना समान हक्क, न्याय, आणि स्वातंत्र्य मिळायला पाहिजे. भारतीय संविधानातील मूलभूत अधिकार आणि समाजातील वंचितांसाठी आरक्षण यांचा समावेश बाबासाहेबांच्या विचारधारेतील महत्त्वाच्या बाबी आहेत.
६. महिलांच्या अधिकारांचे समर्थन: बाबासाहेब आंबेडकर महिलांच्या हक्कांबद्दल विशेषत: समतेच्या बाबतीत अत्यंत जागरूक होते. त्यांनी महिलांना समान हक्क मिळवून देण्याची आणि त्यांना वर्चस्व आणि अत्याचारापासून मुक्त करण्याची आवश्यकता मानली. त्यांनी विवाह आणि घटस्फोटाचे कायद्यात सुधारणा केली, जेणेकरून महिलांच्या हक्कांना संरक्षण मिळावे. त्यांच्या या विचारधारेमुळे महिलांसाठी मोठ्या प्रमाणावर कायदेशीर आणि सामाजिक सुधारणा घडून आल्या.
७. संविधान आणि न्याय: बाबासाहेब आंबेडकर यांनी भारतीय संविधानाची रचना करतांना प्रत्येक भारतीय नागरिकाला “समान हक्क”, “धार्मिक स्वातंत्र्य”, “सामाजिक न्याय” आणि “आर्थिक न्याय” या अधिकारांचा समावेश केला. त्यांचे विचार हे समाजातील प्रत्येक व्यक्तीला न्याय आणि समतेच्या दृष्टीने योग्य स्थान देणारे होते. त्यांनी संविधानाचा उपयोग सामाजिक संरचनेला सुधारण्यासाठी आणि समानतेच्या पद्धतीने देशाचा विकास करण्यासाठी केला.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांची विचारधारा समानता, सामाजिक न्याय, आणि शिक्षणावर आधारित होती. भारतीय संविधानाच्या शिल्पकार म्हणून त्यांचे योगदान अमूल्य आहे. त्यांनी भारतीय संविधानात लोकशाही, समान हक्क, आणि सामाजिक न्यायाच्या तत्त्वांचा समावेश करून भारताच्या प्रगतीसाठी एक मजबूत पायाभरणी केली. त्यांच्या कामामुळे आजही भारतातील विविध समुदायांच्या हक्कांचे रक्षण होऊ शकते.
त्यांच्या कार्यामुळे समाजातील प्रत्येक व्यक्तीला समानतेचा अधिकार मिळाल्यामुळे, भारतीय समाजात बरेच बदल झाले. बाबासाहेब आंबेडकर हे एक महान समाजसुधारक होते, ज्यांचे विचार आणि कार्य आजही प्रत्येक भारतीयासाठी प्रेरणादायक आहेत. त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली भारतातील प्रत्येक नागरिकाला समान हक्क मिळाले आहेत आणि भारतीय लोकशाही अधिक सक्षम बनली आहे. त्यांच्या विचारांचा प्रभाव आजही समाजाच्या प्रत्येक अंगणात वाजतो आहे, आणि त्यांचे कार्य कायमचा ठसा सोडून जात आहे.
अश्याच छान छान निबंध लेखनासाठी आमच्या lekhmarathi.com या वेबसाइट ला भेट द्या….